Sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp thế nào cho hiệu quả
Ngày đăng: 02-04-2014 12:23:18
Tăng huyết áp được điều trị như thế nào?
Tăng huyết áp (THA) đôi khi được gọi là “kẻ giết người thầm lặng” vì nhiều người thậm chí không biết họ mắc bệnh, không có triệu chứng bệnh lý lâm sàng rõ rệt.
Quan điểm điều trị THA hiện nay không đơn thuần là hạ thấp trị số huyết áp để đạt mục tiêu mà còn làm giảm các yếu tố nguy cơ tim mạch, như thế sẽ giúp cho việc điều trị có hiệu quả hơn trong phòng ngừa các biến chứng tim mạch. Biện pháp điều trị thay đổi tùy theo mức độ THA: từ một sự điểu chỉnh lối sống để kiểm soát huyết áp cho những trường hợp tăng huyết áp nhẹ, ít yếu tố nguy cơ cho đến việc sử dụng thuốc hợp lý cho những trường hợp HA tăng cao.
1. Thay đổi lối sống để kiểm soát huyết áp: Thực hiện giảm cân, chế độ ăn giảm muối natri, nhiều trái cây, rau và sản phẩm sữa ít béo.
2. Sử dụng thuốc chống tăng huyết áp: Sự sử dụng thuốc chống tăng huyết áp có thể thay đổi theo thời gian tùy vào sự đáp ứng và hợp tác của người bệnh. Tuy nhiên người bệnh cần hiểu và nhận thức đúng đắn rằng sẽ phải điều trị suốt đời, với một thái độ tích cực: sống khỏe, chất lượng cuộc sống tốt.
Các nhóm thuốc chống tăng huyết áp nào hiện đang được sử dụng?
Có 5 nhóm thuốc chính hiện đang được sử dụng: Nhóm thuốc lợi tiểu, nhóm thuốc chẹn bêta, nhóm thuốc ức chế calci, nhóm thuốc ức chế men chuyển và nhóm thuốc chẹn thụ thể angiotensin II. Cả 5 nhóm đều có hiệu quả hạ huyết áp tương đương và phòng ngừa các biến chứng đột quỵ, biến chứng động mạch vành.
Ngoài ra còn có các nhóm thuốc sau: thuốc tác động lên thần kinh trung ương, thuốc đồng vận thụ thể imidazolin, thuốc chẹn alpha …
Tất cả thuốc chống tăng huyết áp có thể giảm huyết áp và giảm có ý nghĩa biến chứng tim mạch.Theo nhận định năm 2009 của ESC: Tất cả thuốc chống tăng huyết áp đều có thể khởi đầu và duy trì điều trị THA.
Dựa vào những tiêu chuẩn nào để chọn lựa thuốc điều trị cho thích hợp?
Thầy thuốc sẽ chọn thuốc phù hợp để điều trị cho người bệnh :
* Tùy thuộc vào: yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, có sự tổn thương các cơ quan (như suy thận, suy tim, dày thất trái,...), có kèm bị bệnh thận, đái tháo đường...
* Tương tác với các thuốc trị bệnh khác
* Chi phí điều trị
* Tác dụng phụ
* Tác dụng kéo dài > 24 giờ
Sử dụng thuốc chống tăng huyết áp như thế nào cho hiệu quả và an toàn ?
1. Phối hợp các thuốc có cơ chế khác nhau
Phần lớn bệnh nhân(BN) cần > 1 nhóm thuốc để đạt mục tiêu huyết áp. Ngoài ra thuốc chống THA có thể gây phản ứng bù trừ, làm giảm tác dụng của chính nó.
Dùng phối hợp các thuốc để ngăn chặn phản ứng bù trừ. Ví dụ: thuốc lợi niệu làm thải Na, gây tăng renin (dùng thêm thuốc ức chế ức chế men chuyển); thuốc chẹn kênh Ca gây tăng nhịp tim phản xạ (dùng chẹn β). Lợi điểm của cách phối hợp tự do là thầy thuốc có thể rất linh động trong việc phối hợp các liều lượng của các loại thuốc hạ áp dùng cho bệnh nhân.
Hiện có viên thuốc phối hợp sẵn, phối hợp liều cố định (các loại thuốc khác nhau được đóng chung lại thành một viên thuốc). Lợi điểm là số lượng viên thuốc dùng cho bệnh nhân ít, từ đó cải thiện được sự tuân thủ cũng như kiên trì trong điều trị, cải thiện được tỷ lệ kiểm soát được HA trong một thời gian dài.
2. Thuốc chống tăng huyết áp không bị ảnh hưởng bởi thức ăn, vả lại hiện nay đa số các thuốc chỉ dùng 1 lần/ngày. Vì thế nên uống thuốc vào một giờ cố định trong ngày. Ví dụ: có thể uống thuốc trước khi ăn sáng (đi tập thể dục, đi khám bệnh phải thử máu,…)
Nên tránh những thói quen, hành vi không đúng nào để không làm mất hiệu quả của thuốc chống THA?
1. Chúng ta chỉ nên dùng nước lọc( nước đun sôi để nguội) để uống thuốc vì cũng như các loại thuốc khác, chúng ta không rõ sẽ có sự thay đổi thế nào về độ hấp thu của thuốc khi uống thuốc với những loại nước uống khác. Ví dụ: sữa có chứa nhiều lipid, giúp các thuốc ưa lipid dễ tan vào đó và giữ thuốc lại. Protein có trong hợp phần của sữa có thể liên kết với một số thuốc có ái lực cao với protein. Các quá trình này đều làm giảm tác dụng của thuốc do giảm hấp thu. Nước trà có chất tanin có thể làm giảm hấp thu thuốc, nước giải khát có gaz có caffein, nước khoáng có các chất khoáng, nước ép trái cây có thành phần acid cao,…có thể làm tăng hoặc giảm hoặc mất tác dụng của thuốc..
Lưu ý: bưởi làm tăng hiệu quả của Amlodipin( thuốc chống tăng huyết áp thuộc nhóm ức chế canxi) do đó nên theo dõi huyết áp khi dùng để tránh tình trạng hạ huyết áp.
2. Nếu có dùng thêm thuốc Nam (lá cây) thì nên uống cách xa thời điểm uống thuốc chống THA khoảng 2h để tránh hiện tượng tương tác thuốc (tốt nhất là không nên dùng )
3. Nên dùng thuốc đều đặn và tái khám theo hẹn để thầy thuốc điều chỉnh liều lượng thuốc. Không nên tự ý ngưng thuốc khi chưa có ý kiến của thầy thuốc.
4. Không đưa toa thuốc mình đang dùng cho người khác sử dụng
Khi kê toa thuốc điều trị, thầy thuốc phải dựa vào kết quả khám bệnh, kết quả xét nghiệm (điện tâm đồ, chụp X quang tim phổi thẳng, xét nghiệm máu, siêu âm…), tuổi tác, nhịp tim, mức huyết áp, các bệnh lý kèm theo, chế độ ăn uống sinh hoạt thường ngày … của mỗi người bệnh để có cách tư vấn và chọn lựa thuốc phù hợp cho chính người bệnh. Do đó không nên đưa toa thuốc mình đang dùng cho người khác sử dụng . Ngược lại nên khuyên họ đi khám bệnh sớm.
Tại sao vẫn phải tiếp tục uống thuốc tiếp khi HA đã được điều trị ổn định? Nếu tiếp tục uống thuốc chống tăng huyết áp kéo dài như thế có thể gây hạ huyết áp không?
HA đạt mức ổn định là nhờ tác dụng của thuốc, thầy thuốc sẽ điều chỉnh liều lượng thuốc cho người bệnh theo từng giai đoạn. Do đó khi không có chỉ định ngưng thuốc của bác sĩ thì người bệnh vẫn nên tiếp tục dùng thuốc vì có những loại thuốc khi ngưng đột ngột sẽ không tốt cho tim mạch.Hơn nữa, hiện nay các thuốc chống tăng huyết áp chỉ dùng 1 lần/ngày nên tác dụng kéo dài, khi ngưng thuốc đột ngột sẽ chưa thấy HA tăng ngay mà có khi 2-3 ngày HA mới tăng trở lại. Một khi HA thay đổi, không ổn định thì khả năng xảy ra tai biến mạch máu não rất cao.
Hiện nay, chúng ta đã rất may mắn vì khoa học ngày càng tiến bộ đã cho ra rất nhiều nhóm thuốc mới- cùng với các nghiên cứu lớn trên nhiều quốc gia đã cho thấy lợi điểm khi điều trị duy trì ở mức HA ổn định: giảm nguy cơ bệnh mạch vành, đột quỵ. Như vậy dùng nhiều loại thuốc với liều thấp hiệu quả, và ít tác dụng phụ sẽ mang lại chất lượng cuộc sống tốt.
BS CK1 Đỗ Thị Kim Chi
Viện Tim TPHCM