Huyết áp thấp và cách khắc phục
Huyết áp thấp (Hypotension – arterielle) là huyết áp luôn luôn ở con số thấp hơn đa số người bình thường ở cùng lứa tuổi.
Huyết áp phụ thuộc vào hai yếu tố tác động chủ yếu lưu lượng máu và sức cản ngoại vi lưu lượng máu là phụ thuộc vào sức co bóp cơ tim, chủ yếu là chức năng bóp của tâm thất trái, sức cản ngoại vi phụ thuộc chủ yếu vào độ đàn hồi của thành mạch máu.
Có hai loại huyết áp thấp: huyết áp tiên phát và huyết áo thấp thứ phát.
Huyết áp thấp tiên phát (huyết áp thấp tiên phát hoặc huyết áp thấp di thể trạng).
Đây là những yếu tố có thể trạng đặc biệt từ nhỏ đến lớn huyết áp vẫn thấp mà không hề có triệu chứng hoặc biến chứng ở bộ phận nào trong cơ thể khi gắng sức thì thấy chóng mệt. Đây không coi là bệnh lý và không cần điều trị.
- Huyết áp thấp thứ phát: là huyết áp bình thường nhưng sau đó huyết áp bị tụt dần xuống tới mức được coi là huyết áp thấp. Thường gặp ở những người suy nhược kéo dài mắc các bệnh thiểu năng tuần hoàn não, lao, nhiễm khuẩn, nhiễm độc kéo dài, thiếu máu kéo dài, bệnh nội tiết suy tuyến thượng then, suy tuyến giáp mạn tính.
- Những người huyết áp thấp: mệt mỏi, toàn trạng yếu, giảm tập trung trí lực, hoa mắt, ruồi bay, nhất là khi thay đổi tư thể có thể thoáng ngất hoặc ngất. Nhịp tim nhanh có thể có ngoại tâm thu mạch yếu có khi nhịp tim chậm., cung lượng tinh giảm rõ rệt.
Chứng huyết áp thấp dựa vào đo nhiều lần nhiều tư thế khác nhau thấy huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa) < 100mmHg là huyết áp thấp.
Để điều trị bệnh huyết áp thấp phải nhanh chóng đưa huyết áp trở về vị trí bình thường, sau đó duy trì để tránh tái phát.
Thuốc thường dùng điều trị chứng huyết áp thấp đối với tây y:
- Ephedrin: Tác dụng co mạch, tăng huyết áp với liều dùng 1 – 3 lần/ngày, mỗi lần 01 viên 10mg.
- Cafein: Có tác dụng trợ tim, kích thích hệ thần kinh tiêm dưới da. Liều 0,25 – 1,5 g/24 h hoặc uống 0,5 – 1,5 g/24h khi huyết áp tâm thu trên 100mmHg mà thấy loạn nhịp tim thì phải dùng thêm các thuốc chống loạn nhịp Dihydroergotamin tác dụng chống suy tuần hoàn ngoại vi làm tăng huyết áp, uống mỗi lần 1 viên 1mg, ngày 1 – 3 lần.
- Heptamyl: Trợ tim mạch tăng sức bóp cư tim, tăng lưu lượng tim. Ngày uống 1 – 3 lần, mỗi lần 1 viên 0.187g.
- Pantocrin cồn nước chế từ nhung, tác dụng bồi bổ cơ thể kích thích tim mạch, ống tiêm 1ml tiêm dưới da hoặc tiêm bắp 1 – 2 ống/ngày.
- Bioton: Chống suy nhược cơ thể, tăng trí lực, thể lực; ống 10ml chứa 3.42g cao cồn Kola; 0.75g acidphosphonic; 0.29g inositocalcium; 0.058g Mnglycorophosphat ngay uống 2 ống.
Y học cổ truyền cho chứng huyết áp thấp thuộc phạm trù “Huyễn vậng”.
Y học cổ truyền cho rằng chứng huyết áp thấp do ngoại cảm gây nên thường biểu hiện bệnh cấp là chứng – hư chứng, thường do tỳ, vị, can, then bị tổn thương : khí hư, huyết hư, khí huyết lướng hư.
Chứng “Huyễn vậng” do huyết áp thấp gây nên, nguyên nhân cơ bản do khí huyết hư, tỳ thận hư nhưng phổ biến nhất là thể khí huyết lưỡng hư.
Tỳ khí hư, huyết hư, vì khí sinh hoá, khí có tác dụng thúc đẩy huyết, khí là thống soái của huyết, khí hành thì huyết thành, khí thăng giáng mất điều hoà, thanh dương không lên tâm não mất nuôi dưỡng của huyết, não thiếu sự nuôI dưỡng gây ra chứng đầu váng mắt hoa, thậm chí hôn quyết khí huyết hư không dẫn được toàn thân thì sắc mặt nhợt, tay chân yếu run, vô lực.
Chứng “Huyễn vậng” huyết áp thấp có nhiều thể với bài thuốc điều trị như dưới đây:
1. Thể khí huyết đều hư:
Chứng trạng: Đầu váng mắt hoa, ù tai, ngại nói, tinh thần mệt mỏi, ngực bí, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi mỏng, mạch tế sác.
Bài thuốc: Đảng sâm 15g , mạch môn đông 12g, Ngũ vị tử 10g sinh địa 12g, Sơn thù 12g , Kỷ tử 12g, Cam thảo 10g
2. Thể khí hư dương hư:
Chứng trạng: Sắc mặt trắng bệch, thở gấp, ngại nói, mệt mỏi vô lực, chân tay lạnh, di tinh, hoạt tinh, chất lưỡi bệu, rêu trắng nhợt, mạch trầm tế vô lực.
Bài thuốc: Hoàng kỳ 30g, đẳng sâm 30g, ngũ vi tử 30g, mạch môn đông 10g, sài hồ Bắc 3g.
Các bài thuốc trên sắc uống ngày 1 thang .
Theo Lương y Vũ Quốc Trung
